Białko to związek organiczny zbudowany z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. Białka są niezbędne do budowy i funkcjonowania komórek, tkanek i narządów. Biorą udział w wielu procesach metabolicznych, takich jak synteza hormonów, enzymów, przeciwciał czy nośników tlenu. Białka są również źródłem energii dla organizmu.
Jak się dzieli białko?
Białka można podzielić na różne sposoby, np. ze względu na pochodzenie, strukturę czy wartość odżywczą. Najczęściej stosowanym podziałem jest podział na białka zwierzęce i roślinne.
Białka zwierzęce pochodzą z produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, ryby, jaja czy nabiał. Są to białka pełnowartościowe, ponieważ zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne, czyli takie, których organizm nie może sam wytworzyć.
Białka roślinne pochodzą z produktów pochodzenia roślinnego, takich jak warzywa, owoce, zboża, nasiona czy orzechy. Są to białka niepełnowartościowe, ponieważ nie zawierają wszystkich niezbędnych aminokwasów egzogennych lub mają je w niewystarczających ilościach.
Jakie ma znaczenie dla organizmu białko?
Białko ma ogromne znaczenie dla organizmu, ponieważ pełni wiele istotnych funkcji:
– budulcowa – jest materiałem do budowy i regeneracji komórek i tkanek, np. mięśni, kości, skóry czy włosów
– transportowa – białko przenosi różne substancje w organizmie, np. tlen (hemoglobina), żelazo (transferyna) czy cholesterol (lipoproteiny)
– obronna – chroni organizm przed infekcjami i chorobami, np. poprzez produkcję przeciwciał (immunoglobuliny) czy aktywację układu odpornościowego
– hormonalna – białko reguluje wiele procesów fizjologicznych w organizmie, np. poprzez wydzielanie hormonów (insulina, adrenalina) czy receptorów hormonalnych
– enzymatyczna – białko katalizuje wiele reakcji chemicznych w organizmie, np. poprzez działanie enzymów (amylaza, lipaza) czy koenzymów (witaminy)
– energetyczna – dostarcza energii dla organizmu w sytuacjach niedoboru węglowodanów lub tłuszczów
Jakie ma działanie białko?
Białko ma różne działania na organizm w zależności od jego ilości i jakości. Oto kilka przykładów:
– wspomaga odchudzanie – zwiększa uczucie sytości i zmniejsza apetyt na słodycze i przekąski; ponadto przyspiesza spalanie tłuszczu i zapobiega utracie masy mięśniowej
– poprawia kondycję fizyczną – białko wspiera rozwój i siłę mięśni, poprawia wydolność i regenerację organizmu po wysiłku fizycznym; ponadto chroni przed urazami i zapaleniami
– wzmacnia odporność – białko podnosi odporność organizmu na infekcje i choroby, ponieważ stymuluje produkcję przeciwciał i komórek odpornościowych; ponadto łagodzi stany zapalne i alergiczne
– wpływa na urodę – białko poprawia stan skóry, włosów i paznokci, ponieważ zapewnia im odpowiednie nawilżenie, elastyczność i blask; ponadto zapobiega starzeniu się i uszkodzeniom komórek
Ile powinniśmy jeść białka dziennie?
Zapotrzebowanie na białko zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, masa ciała, aktywność fizyczna czy stan zdrowia. Nie ma jednej uniwersalnej normy, ale można przyjąć pewne orientacyjne wartości. Średnio dorosły człowiek powinien spożywać około 0,8-1 g białka na kilogram masy ciała dziennie. Oznacza to, że przykładowo osoba ważąca 70 kg powinna zjeść około 56-70 g białka dziennie. Jednak zapotrzebowanie to może się zwiększyć w przypadku osób aktywnych fizycznie, sportowców, kobiet w ciąży i karmiących, dzieci i młodzieży, osób starszych czy chorych. Wtedy norma może wzrosnąć nawet do 2-3 g białka na kilogram masy ciała dziennie.
Podsumowanie
Białko to niezwykle ważny składnik odżywczy dla naszego organizmu. Pełni wiele funkcji, takich jak budowa, transport, obrona, regulacja czy energia. Białko możemy dostarczać z produktów zwierzęcych lub roślinnych, ale najlepiej jest je łączyć w zbilansowanej diecie. Ilość białka, jaką powinniśmy spożywać dziennie, zależy od naszych indywidualnych potrzeb i celów. Pamiętajmy jednak, że zarówno niedobór, jak i nadmiar białka może być szkodliwy dla naszego zdrowia.
Źródła: